ŚW. JAN NEPOMUCEN, KAPŁAN I MĘCZENNIK - Mogilski Krzyż - 6.2010
Autor: Antoni Łapajerski, Mogilski Krzyż nr 6,129 - czerwiec 2010
.jpg) Święty Jan Nepomucen jest, obok św. Floriana, postacią najczęściej przedstawianą w polskich kapliczkach. Zawsze pokazywany w szatach kanonika z epoki kontrreformacji. Na czarnej lub fioletowej (kolor kanonika) sutannie biała, sięgająca do kolan komża zakończona ażurową koronką. Na ramionach mantolet – pelerynka, często podszyta gronostajowym futrem, zawiązana ozdobnym sznurem. Na głowie biret z czterema rogami. Czasami na ramionach stuła – oznaka spowiednika. Prawie zawsze twarz z brodą i wąsami. Głównymi atrybutami św. Jana Nepomucena są: krzyż trzymany w rękach, aureola z pięcioma gwiazdami symbolizującymi pięć ran Chrystusa i pięć liter łacińskiego słowa „tacui” (milczałem), liść palmy jako symbol męczeńskiej śmierci.
.jpg) św. Jan Nepomucen, figura w kapliczce przy ul. Odmętowej w Mogile
Jan urodził się w czeskiej miejscowości Pomuk (później Nepomuk) i stąd jego drugie imię, a także potoczne nazywanie figur tego świętego Nepomukami. Jako syn burmistrza otrzymał wykształcenie prawnicze. Po studiach w Padwie został kanonikiem regularnym przy katedrze, później wikariuszem generalnym arcybiskupa praskiego. Zanim zginął śmiercią męczeńską pełnił posługę kapłańską na dworze króla Wacława IV w Pradze, był spowiednikiem królowej. Jako doradca arcybiskupa uczestniczył w sporze z królem o prawa kościoła. Za odmowę wyjawienia tajemnicy spowiedzi królowej spotkała go straszna kara. Wacław IV, po długich torturach i męczeńskiej śmierci, nakazał ciało jego wrzucić do Wełtawy. Stąd święty Jan Nepomucen uważany jest za symbol milczenia.
Został kanonizowany w 1729 r. przez papieża Benedykta XIII. Od tego czasu ma miejsce powstawanie ogromnej ilości kapliczek z tym świętym. Pierwowzorem jest figura z brązu z 1683 r. stojąca na moście Karola w Pradze. Podobno w Europie jest ok. 30 tysięcy rzeźb św. Jana Nepomucena a w Polsce ponad 4 tysiące różnych jego przedstawień. Jego święto obchodzone jest w Kościele 16 maja a w Polsce 21 maja, gdyż 16 maja jest świętem polskiego męczennika Andrzeja Boboli.
Święty Jan jest patronem szczerej spowiedzi, księży spowiedników i kanoników oraz orędownikiem wszystkich związanych z żywiołem wody: tonących, marynarzy, rybaków. Chroni też mosty, źródła, studnie i zapobiega zagrożeniom spowodowanym przez wodę: utonięciom, powodziom, oberwaniem chmur, gradobiciom. To wyjaśnia tak licznie występowanie kapliczek z Nepomukami na skraju rzek. Gdy stoją daleko od brzegu wskazują najczęściej ślady dawnych rozlewisk. Tak jest na przykład z dwoma drewnianymi figurami św. Jana Nepomucena w Mogile. Jedna, przy ul. Kopaniec, stoi w gablocie na wąskim postumencie. Jest bardzo zniszczona, czeka na pilną konserwację. Druga, przy ul. Odmętowej, umieszczona w murowanej kapliczce, odnowiona była w 2007 r. Obie datowane są na pierwszą połowę XIX w.
.jpg) Pewna legenda, opowiedziana mi przez mieszkającego w Mogile Stefana Żelichowskiego, mówi o historii figury św. Jana Nepomucena przy ul. Odmętowej. W czasie jednej z wielkich powodzi jakie nawiedziły Kraków, porwany został przez wody Wisły dom mieszkańca Łęgu. Siedząc na dachu dryfującego po wezbranej rzece domu, przerażony wezwał on na pomoc św. Jana Nepomucena. Gdy zawołał „święty Janie, ratuj” dom zatrzymał się. Na pamiątkę cudownego uratowania, w miejscu gdzie zakończył "podróż" ufundował kapliczkę. Na początku św. Jan Nepomucen stał na dębowym odciosku (dolna część pnia drzewa). Osłaniająca go kapliczka sporządzona była z czterech drewnianych słupów, na których wsparto prowizoryczny daszek. Za czasów probostwa ks. Zastawniaka, Tadeusz Stelmachowski wykonał kapliczkę murowaną. Tabliczka fundacyjna odkryta na cokole w czasie ostatniej konserwacji podaje dwie daty 1823 i 1935. Pierwsza jest być może datą fundacji figury (10 lat po wielkiej powodzi Krakowa w 1813 r.), druga datą budowy kapliczki murowanej.
Zawsze kapliczką przy Odmętowej opiekowali się mieszkańcy z sąsiednich domów. Przez wiele lat dbali o nią państwo Stefańscy. Od kilkunastu lat opiekują się nią państwo Zofia i Stefan Żelichowscy. To wspaniale, że są tacy właśnie ludzie, którzy bezinteresownie pielęgnują miejscowe tradycje i dbają o pamiątki z dawnych lat. Oby znaleźli się kolejni opiekunowie przydrożnych kapliczek, którzy będą troszczyć się o ich przetrwanie.
Jan Nepomucen w kapliczce przy ul. Kopaniec w Mogile  |
.jpg',630,630))
.jpg',630,630))
.jpg',630,630))
)